كودكان همچون غنچه هاي زيبا هستند كه براي شكوفايي و به ثمر رسيدن نياز به مراقبت و رسيدگي دارند . روانشناس كودك فرديست كه از زمان بدو تولد كودك در مراحل مختلف زندگي كودك در كنار والدين وي مي باشد و به چگونگي تربيت كودك كمك مي كند تا به بهترين شكل رشد كند . چرا كه روانشناس كودك با روحيات ، نياز ها و مشكلات كودكان و همچنين چگونگي برقراري ارتباط بين كودك و والدين وي آشنايي كامل دارد .
مشاوره كودك و نوجوان چيست؟
كودك درماني يا مشاوره روانشناسي كودك و نوجوان مشابه مشاوره و درمان بزرگسالان است. در جلسات فضايي امن و همدلانه ايجاد مي شود تا در افكار، رفتار و احساسات كودك تغييراتي ايجاد شود.
درست مانند بزرگسالان، كودك نيز در جلسات حمايت عاطفي دريافت مي كند و به حل تعارض، درك افكار و احساسات او و يافتن راهي براي مشكلات روزمره او پرداخته مي شود.
مشاوره كودك و نوجوان مي تواند تنها با كودك يا همراه با يكي از والدين يا هر دو انجام شود. در جلسات، مشاور راهكارهايي را نيز براي تربيت صحيح كودك به والدين ارائه مي دهد.
در واقع مي توان گفت كه جلسات درماني مشاوره كودك و نوجوان از حوزه مشاوره خانواده خارج بوده و در دسته بندي مجزايي قرار مي گيرد.
شيوع بيماري هاي رواني بين كودكان و نوجوانان چقدر است؟
آخرين تحقيقات در 2004 نشان مي دهند از هر 10 كودك بين 5 تا 15 سال، يك نفر دچار يكي از اختلالات سلامت روان (عاطفي، رفتاري، بيش فعالي و غيره) است. آمارهاي جديد منتشر شده در 2017، نشان دهنده اندكي افزايش در اين آمار و رسيدن آن به 1 از هر 9 نفر است.
وقتي بازه سني را كمي افزايش دهيم و تا 19 سال را در نظر بگيريم، آمارها نشان دهنده بروز حداقل يك مشكل در حوزه سلامت روان در 1 از هر 8 نفر است.
اين تغيير از اختلالات عاطفي (شامل اضطراب و افسردگي) ناشي مي شود كه در كودكان 5 تا 15 ساله از 3.9 در 2004 به 5.8 در 2017 رسيده است (منبع).
بيماري هاي رواني كودك و نوجوان
سن و جنسيت كودكان چه تاثيري در ابتلا به بيماري هاي روحي و رواني دارد؟
نوع و شدت اختلالات حوزه سلامت روان وابسته به سن و جنسيت هستند. به طور كلي، نرخ بيماري هاي حوزه سلامت روان با افزايش سن، شدت مي گيرند.
شيوع اين اختلالات در سنين پايين تر بين پسران و در سنين بالاتر بين دختران بيشتر است. در بازه 15 تا 17 ساله ها، تقريبا 1 نفر از هر 4 دختر دچار يكي از اختلالات عاطفي (براي مثال، اضطراب) بوده است. جالب توجه است كه از اين بين، حداقل نيمي از دختران، اقدام به خودزني و خودكشي را گزارش كرده اند
مشاوره كودك و نوجوان چه موضوعاتي را شامل مي شود؟
روانشناسي كودك و نوجوان طيف وسيعي از موضوعات را شامل مي شود، از جمله:
طلاق يا جدايي
مرگ اعضاي خانواده و نزديكان
تروما
قلدري
سوء استفاده جنسي
آزار عاطفي
ترس هاي افراطي و غير واقعي
سوء استفاده جسمي
جابجايي محل زندگي خانواده يا كودك
سوء مصرف مواد يا اعتياد در خانواده
بيماري رواني مانند افسردگي، اضطراب و وسواس فكري
علاوه بر اين، جلسات درماني مشاوره كودك و نوجوان ممكن است بر پنج هدف مهم متمركز شود:
ايجاد عزت نفس بيشتر در كودك و نوجوان
كمك به بهبود مهارت هاي ارتباطي كودك و نوجوان
تحريك رشد سالم و عادي
ساخت پشتوانه عاطفي مناسب
بهبود واژگان عاطفي
درمان براي رفع اختلالات و بيماري هاي رواني نيز انجام مي شود، از جمله:
اختلال بيش فعالي-نقص توجه
افسردگي
اختلال وسواس جبري و اضطراب
انواع اختلالات خوردن
خودزني
به طور خلاصه، كودك درماني از نظر هدف، اهداف و مشكلاتي كه مي تواند برطرف كند، كاملاً شبيه درمان براي بزرگسالان است، اما در توضيح اين مباحث براي كودكان خردسال متفاوت عمل مي كند.
تكنيك ها و روش هايي كه در اين نوع مشاوره استفاده مي شوند مناسب سن كودك، درك او از دنياي اطراف و جهان و نيز در بسياري از موارد همراه با بازي و هنر است.
چه موقع بايد براي روان درماني كودك و نوجوان سريعا اقدام كرد؟
اگر والدين يا سرپرست مطمئن نيستند كه كودك يا نوجوانشان به مشاوره نياز دارد يا نه، ليست علائم زير مي تواند شاخص خوبي باشد. چنانچه فرزندتان يك يا چند مورد از اين علائم زير را همراه با نگراني شما دارد، ايده خوبي است كه وي را براي ارزيابي ارجاع دهيد.
موارد زير علائمي هستند كه مي توانند بيانگر مشكلي باشند كه درمان مي تواند آن را برطرف كند يا به بهبود آن كمك كند:
پرخاشگري
بي اختياري ادرار
اشكال در سازگاري با شرايط
كابوس مكرر و مشكلات خواب
افت ناگهاني نمرات در مدرسه
نگراني و اضطراب مداوم
انصراف از فعاليت هايي كه معمولاً از آن لذت مي برد
از دست دادن اشتها يا كاهش و افزايش وزن چشمگير
انجام كارهاي وسواسي مانند شستن دست
ابراز افكار خودكشي
صحبت از صداهايي كه در ذهنشان شنيده مي شود
انزواي اجتماعي و مايل به تنها بودن
مصرف الكل يا مواد مخدر
شكايت هاي جسمي عليرغم سلامت كامل در معاينات پزشكي
خودزني
مشاوره روانشناسي كودك و نوجوان
علاوه بر اين موارد، ممكن است علائم زير نيز در كودكان دبستاني يا نوجوان ديده شود:
احساس مداوم غم يا نااميدي
عصبانيت مداوم و تمايل به واكنش بيش از حد به موقعيت ها
نگراني نسبت به بيماري جسمي يا ظاهر خودشان
عدم توانايي در تمركز، شفافيت در تفكر يا تصميم گيري
ناتواني در آرام نشستن
رژيم هاي غذايي يا رفتارهاي افراطي
اقدامات خشونت آميز مانند آتش افروزي يا كشتن حيوانات